ایمنی در سیستم‌های الکتریکی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مهندسان و طراحان شبکه‌های برق است. تجهیزات روشنایی که در منازل، ساختمان‌های تجاری، صنعتی و اماکن عمومی استفاده می‌شوند، نیاز به حفاظت ویژه‌ای دارند تا از خطرات ناشی از نشت جریان و اتصال کوتاه جلوگیری شود. سیستم ارت (Earthing System) یکی از اصلی‌ترین روش‌های ایمن‌سازی تجهیزات الکتریکی است که نقش مهمی در حفظ جان افراد و جلوگیری از آسیب‌های الکتریکی دارد. در این مقاله، به بررسی اهمیت سیستم ارت در ایمنی تجهیزات روشنایی پرداخته می‌شود.
سیستم ارت چیست؟
سیستم ارت یک سامانه حفاظتی است که با ایجاد اتصال بین تجهیزات الکتریکی و زمین، امکان تخلیه جریان‌های اضافی و نشت‌یافته را فراهم می‌کند. این سیستم از یک هادی مسی یا گالوانیزه تشکیل شده است که به الکترودهایی در خاک متصل می‌شود. هدف اصلی این سیستم، کاهش مقاومت مسیر جریان به زمین و جلوگیری از انباشت ولتاژهای ناخواسته است.
نقش سیستم ارت در ایمنی تجهیزات روشنایی
۱. جلوگیری از برق‌گرفتگی افراد
یکی از مهم‌ترین مزایای سیستم ارت، حفاظت از افراد در برابر خطر برق‌گرفتگی است. در صورت ایجاد نشت جریان در بدنه چراغ‌ها یا سایر تجهیزات روشنایی، سیستم ارت این جریان را به زمین منتقل می‌کند و از عبور آن از بدن انسان جلوگیری می‌کند.
۲. حفاظت از تجهیزات روشنایی در برابر نوسانات ولتاژ
نوسانات ولتاژ می‌توانند به تجهیزات روشنایی آسیب بزنند و عمر مفید آن‌ها را کاهش دهند. سیستم ارت به عنوان یک مسیر تخلیه، ولتاژهای اضافی را به زمین انتقال داده و از سوختن قطعات الکترونیکی جلوگیری می‌کند.
۳. کاهش احتمال آتش‌سوزی
در صورت بروز اتصال کوتاه یا نشتی جریان در سیستم روشنایی، ممکن است دمای سیم‌ها افزایش یابد و باعث ایجاد جرقه یا آتش‌سوزی شود. با وجود سیستم ارت، این جریان‌ها از مسیر ایمنی به زمین تخلیه می‌شوند و خطر آتش‌سوزی به حداقل می‌رسد.
۴. بهبود عملکرد سیستم‌های حفاظتی (فیوز و کلید محافظ جان)
سیستم ارت به فیوزها و کلیدهای محافظ جان (RCD) کمک می‌کند تا سریع‌تر عمل کنند. در صورت بروز خطا، این تجهیزات می‌توانند جریان نشتی را شناسایی کرده و مدار را قطع کنند، که این امر موجب افزایش ایمنی می‌شود.
۵. کاهش تأثیرات صاعقه بر تجهیزات روشنایی
در مناطق مستعد برخورد صاعقه، استفاده از سیستم ارت در کنار صاعقه‌گیر ضروری است. صاعقه می‌تواند باعث افزایش شدید ولتاژ در سیستم برق شود و به تجهیزات روشنایی آسیب بزند. سیستم ارت، انرژی الکتریکی ناشی از صاعقه را به زمین منتقل کرده و از خرابی تجهیزات جلوگیری می‌کند.
انواع روش‌های اجرای سیستم ارت در تجهیزات روشنایی
۱. ارت زمین عمیق
در این روش، یک یا چند میله مسی در عمق زمین قرار داده می‌شوند تا مقاومت الکتریکی کاهش یابد. این روش برای ساختمان‌های بلند و صنایع مناسب است.
۲. ارت سطحی
در مکان‌هایی که امکان حفاری عمیق وجود ندارد، از صفحات مسی یا مش‌های رسانا در سطح زمین استفاده می‌شود. این روش در مناطق مرطوب و با خاک رسانا کارایی بالایی دارد.
۳. ارت القایی یا مشبک
در این روش، شبکه‌ای از سیم‌های مسی یا فولادی در زمین نصب شده و به تجهیزات روشنایی متصل می‌شود. این روش در محوطه‌های باز و استادیوم‌ها استفاده می‌شود.
نتیجه‌گیری
سیستم ارت نقش بسیار مهمی در افزایش ایمنی تجهیزات روشنایی دارد. با تخلیه جریان‌های اضافی و نشت‌یافته به زمین، از برق‌گرفتگی، آسیب تجهیزات، نوسانات ولتاژ و آتش‌سوزی جلوگیری می‌شود. استفاده صحیح و استاندارد از این سیستم در طراحی و اجرای شبکه‌های روشنایی، امنیت افراد و تجهیزات را تضمین کرده و عمر مفید دستگاه‌ها را افزایش می‌دهد. بنابراین، توصیه می‌شود که در تمام پروژه‌های روشنایی، سیستم ارت به‌عنوان یک بخش ضروری مورد توجه قرار گیرد.
